dokuma sonrası yapılan işlemler

Boyama
Kumaşlarda boyama işlemi uygun şartlarda tekstil lif molekülleri ile gerçek bağlar yapan çok karmaşık organik ve kimyasal maddelerle gerçekleştirilir. Tekstil maddeleri elyaftan kumaş haline gelene kadar geçirdiği çeşitli aşamalarda aşağıdaki yöntemlerle boyanabilirler:
-İnsan yapısı elyaflar düzeden çekilmeden önce; çözeltide veya eriyikte boyama
-Elyaf halinde boyama
-Tarak bandı (tops)halinde boyama
-İplik eğrildikten sonra iplik halinde boyama
-Kumaş oluşturulduktan sonra metraj halinde boyama
-Hazır konfeksiyonlu ürün halinde boyama
Rengin materyale aktarılması üç değişik yöntemle yapılır:
1-Çektirme metodu:Tekstil mamulünün uzunca bir süre boyar madde, yardımcı maddeler ve sudan oluşan bir banyoda tutulması yöntemidir.
2-Emdirme metodu: Tekstil mamulünün kısa bir sürede boyar maddeyle hazırlanmış karışımdan belirli bir sıcaklıkta geçirilip fiske edilmesi işlemidir.
3-Elyaf çekim eriyiğinde boyama metodu

Apre işlemleri Tekstil materyalinin ön terbiye ve renklendirme işlemleri sonrası terbiye işletmesiniterk etmeden önce, gördükleri mekanik ve kimyasal tüm işlemlere bitim işlemleri veya apreişlemleri denir. Tekstil ürününe, renklendirme sonrası yapılan apre işlemlerinde amaç;tutumunu, görünümünü değiştirmek ve geliştirmektir.
Kimyasal ve mekanik yollarla uygulanan apre işlemlerinin tamamı her ürüneuygulanmamaktadır. Apre işlemleri yapılırken bazı kriterler göz önünde bulundurulur.Bunlar; ürünün formu, elyafın cinsi, kullanım amacı, kalıcılık derecesi, ürünün incelik vekalınlığıdır. Örneğin sentetik liflerde görülen statik elektriklenme, doğal liflerde meydanagelmez. Bu nedenle statik elektriklenmeyi önleyici apre, sadece sentetik esaslı liflerdenüretilen mamullere uygulanabilir. Kimyasal ve mekanik yollarla apre işlemi yapılırken elyafcinsi göz önünde bulundurulur.
1-Kimyasal apre işlemleri
Tekstil ürününün bir süre kimyasal malzemeyle işlemden geçirilerek apre maddesinin ürüne aktarılmasına kimyasal apre denir.Apre maddesi, bir sıvı içerisinde çözündürüldükten sonra emdirme ya da çektirme metoduyla çalışan bir apre makinesinde materyale aktarılır. Apre maddelerinin tekstil materyaline aktarılmasının hızlı olmasından dolayı kimyasal apreler, kumaş formundaki ürünlere, apre fulardında yapılmaktadır. Bunun nedeni kontinü (sürekli) bir sistem ve hızlı olmasıdır. Bunun dışında çektirme usulü çalışan owerlow, airflow, haspel gibi makinelerde de kimyasal apreleme yapmak mümkündür.
A)Her elyaf tipinde uygulanabilen kimyasal apreler:

-Yumuşaklık Apresi : Sert kumaşları yumuşatmak için uygulanır.
- Sert Tutum Apresi : Yumuşak kumaşları sertleştirmek için uygulanır.- Kayganlık Apresi: İpeksi kayganlık kazandırmak için uygulanır.- Dolgunluk Apresi :Zayıf yapılı kumaşları güçlendirmek ve ağırlaştırmak için uygulanır.- Parlaklık Apresi: Giysilik kumaşlarda parlak bir yüzey oluşturmak için uygulanır.- Kir İticilik Apresi : Kumaşta kiri iten bir film tabakası oluşturur. Uygulandığı kumaşı sertleştirdiği için genellikle döşemelik kumaşlarda uygulanır. - Su İticilik Apresi: Liflerin etrafında hidrofob yüzey oluşturur. Kumaşın gözenekleri kapanmadığı için havayı geçirir ancak su zerrecikleri yüzeyde kalır.
-Güç Tutuşurluk Apresi: Kumaşın alev almasını geciktirmek için uygulanır.
B) Elyaf Çeşidine Göre Uygulanan Kimyasal Apre İşlemleri
1-Selüloz Esaslı ürünler:- Buruşmazlık Apresi: Liflerin amorf bölgeleri reçineyle doldurularak buruşma oranı azaltılır. Sık yıkanmayan ürünlerde tercih edilir.-Saydamlaştırma Apresi: Kumaşa sülfirik asit uygulanarak saydam görüntü elde edilir.
- Antiseptik Apre: Antibakteriyel apre küf koku ve bakteri oluşumunu engeller.
2-Protein Esaslı ürünler:
- Keçeleşmezlik Apresi: Kumaşın çekerek keçeleşmemesi için uygulanır.- Güve Yemezlik Apresi: Protein esaslı malzemeye zarar veren haşereleri uzaklaştırır.
3-Sentetik ürünler: - Antistatik Apre: statik elektriklenmeyi önleyici apre işlemdir - Antipilling Apresi: Kumaş yüzeyinde oluşan lif topaklanmalarını önler. 2- Mekanik Apre İşlemleri
Materyalin kullanım özelliklerini geliştiren apre işlemleridir. Mekanik apre işlemlerinde materyal genellikle kuru halde apre işlemine tabi tutulur. Mekanik apre işlemi için istenilen etkiyi sağlayacak apre makinesi kullanılır. A) Tüm Elyaflara Uygulanan Mekanik Apre İşlemleri- Şardonlama: Kumaş şardon makinesinden geçirilirken makine de bulunan tarayıcı silindirler üzerindeki çelik iğnelere temas ettirilir. Kumaşı oluşturan ipliklerin içersinden lifler dışarı çekilir. Dışarı çıkarılan lifler kumaştanayrılmadığı için kumaş tüylü bir görünüm kazanır.- Zımparalama: Kumaşın zımpara silindirine temas ettirilmesiyle yapılan bitimişlemidir. Zımparalanmış kumaşın yüzeyindeki tüylenme efekti şardonlamaya göre daha kısa ve düzenlidir. Kumaş süede benzer bir görüntü kazanır. -İstim Vererek Fırçalama: Şardonlama ve makaslama gibi mekanik işlemler sonucu kumaş yüzeyinde kalan lifuçuntularını uzaklaştırmak, kumaşı yumuşatmak ve parlatmak için yapılan mekanik bitim işlemidir. Kumaş kuru ya da nemli bir şekilde döner fırçalar arasından geçirilir. Bu fırçalarınkumaşa sürtünmesinden dolayı üzerinde bulunan lif uçuntuları uzaklaştırılır. - Makaslama: Kumaş yüzeyinde bulunan lif çıkıntılarının tamamen uzaklaştırılmasını, yine kumaş yüzeyinde bulunan havların belli bir uzunlukta kesilmesini sağlayan mekanik bitim işlemidir.Traş makinesi olarak da anılan makaslama makinesinde kumaş, makas masasıyla düz ve spiral bıçakların arasında geçirilir. Dönen spiral bıçak sayesinde, kumaş yüzeyindeki lif çıkıntıları ve havlar belli bir uzunlukta kesilir. Böylelikle kumaş yüzeyi pürüzsüz, düzgün bir hal alırken parlaklığı da arttırılır. - Tumbler : Ön terbiye ve renklendirme işlemleri sonucu gramajı düşmüş, yapısal olarakzayıflamış kumaşları enden ve boydan toplatarak ağırlık kazandırmak amacıyla yapılmaktadır.
- Kalandırlama : En az iki adet silindir arasından basınç altında materyalin geçirilmesiyle yapılan bitim işlemidir. Kalandırlama makinesinde ısıtılan silindir ve yüksek basıncın etkisiyle kumaşın parlaklığının artması sağlanır. Ayrıca kumaş ütülenmiş görünüm kazanmaktadır.Kalandırlama pamuklu kumaşlar başta olmak üzere sentetik ve yünlü kumaşlara da uygulanmaktadır.


B) Elyaf Çeşidine Göre Uygulanan Mekanik Apre İşlemleri 1- Selüloz Esaslı
- Sanforizasyon: Ön terbiye ve renklendirme işlemleri sırasında, kumaşta özellikle çözgü yönünde gerilim meydana gelir. Bu gerilim giderilmezse müşterinin kullanımı esnasında daha ilk yıkamada üründe çekme, kısalma meydana gelir. Terbiye işlemleri esnasında meydana gelen bu gerilimi ortadan kaldırmak için kumaş sanforlanır. Sanfor makinesinde kumaş önce enine sonra da boyuna nemli ısı ve keçenin yardımıyla büzdürülür. -Kalıcı Şekil Vermek: Selülozik liflerden üretilmiş kumaşların, yüksek ısıdaki silindirler veya kalıplar arasından geçirilerek belli bir desen ve şekil verilmesidir. Desen gravürlü sıcak kalıplarla uygulanarak kumaş desenlendirilebilir.
2-Protein Esaslı
- Tesbit: Özellikle yünlü kumaşlara uygulanmaktadır. Yüksek sıcaklıktaki su içerisinden gergin, enine açık bir vaziyette kumaşın geçirilerek boyut stabilitesi kazandırılması işlemidir.Yünlü kumaşlarda ve pul tabakası bulunan diğer hayvansal liflerde meydana gelen keçeleşme, (kumaşın en ve boy yönünde kısalması) isteğini, en aza indirmek için yapılmaktadır. Diğer bir ismi krablama olan bu işlem, ön terbiye işlemleri sırasında da yapılmaktadır.- Dekatür: Yünlü kumaşların dikime gitmeden önce gördüğü en son işlemlerdendir. Dekatürleme apresinde amaç, materyali dikime hazır hale getirmektir. Dekatürleme apresiylemateryale belli bir boyut stabilitesi ( sabitliği ) kazandırılır, parlaklığı ve yumuşaklığı artar.- Presleme :Pamuklu kumaşlara yapılan kalandırlama apresinde elde edilen etkileri sağlamak içinyünlü kumaşlara presleme yapılır. Kalandırlamada basıncın fazla olmasından dolayı yünlükumaşlara uygulanamaz. Kalandırlar, yünü ezerek yapay bir parlaklık ve buna bağlı olarakbasık bir görüntü oluşturur. Presleme işlemi, yünlü kumaşlara en çok mulden presmakinelerinde uygulanmaktadır. Preslemeyle yünlü kumaşa, parlaklık ve yumuşaklık kazandırılır.- Ratine :Şardonlanarak ve zımparalanarak tüy tabakası oluşturulmuş yünlü kumaşlara mekanik bir işlemle dalgalı görünüm kazandırılmasıdır. Çok az uygulanan ratine apresi, genellikle fantezi kumaş üretimde kullanılır.- Hav Polisajı: Yüzeyinde hav tabakası bulunan yünlü kumaşlara uygulanılan özel bir bitim işlemidir.Hav tabakasında bulunan ipliklerin açılarak lif haline getirilmesi ve parlatılmasıyla hoş bir görünüm kazandırılmasıdır. Kadife, battaniye, halı gibi ürünlere uygulanır.- Dinkleme:Yünlülerin keçeleşme özelliğinden faydalanarak, kontrol altında yapılan keçeleştirme işlemidir. Dinklenen kumaşın hava geçirgenliği azaldığından daha sıcak tutmaktadır. Ayrıca gevşek dokunmuş kumaşlar daha sıkı bir yapı kazanır.
3-Sentetik Esaslı - Fikse : Sentetik mamüle yüksek sıcaklık altında şekil ve biçim vermek işlemine, fikse denir.Sentetik mamüller terbiye işlemleri esnasında boyut değişimine uğrar. Fikse işlemi terbiyeöncesi ve sonrasında yapılabilir. Terbiye öncesi yapılan fikse işlemiyle mamüldegörülebilecek boyut değişimleri azaltılır. Terbiye sonrası yapılan fikse işlemiyle de mamülünistenilen boyutlara getirilmesi sağlanır.