12 Aralık 2008 Cuma

temel dokuma prensipleri


Genel kumaş dokuma tekniği,birbirine dik konumda tutulan iki iplik grubunun çeşitli düzenlerde kesişmesi, birbiri içerisinden geçirilmesi ile doku oluşturma olarak tanımlanabilir. Bu sistemde en az iki iplik grubuna ihtiyaç vardır. Bunlardan oluşturulacak dokuya dik konumda olan iplik grubuna çözgü, yatay konumda olan iplik grubuna da atkı iplikleri adı verilmektedir. Önceden makinede çalışabilme niteliğine getirilmiş olan çözgü ve atlı ipliklerini, mekanik olarak örgü bağlantılarıyla birleştirerek bir tekstil yüzeyi meydana getiren makinelere dokuma makineleri denir.
Dokuma genel olarak üç temel prensibin birbiri ile uyumlu bir şekilde bir tezgah üzerinde toplanması ve çalıştırılması sonucu gerçekleştirilmektedir ve bu işlemlere temel dokuma prensipleri denilmektedir. Dokumada çözgü iplikleri birbirine paralel olarak belli bir sayıda ve yan yana bulunurlar.
Dokumanın yapıldığı yöne doğru ilerlemesi gereken çözgü tabakası arasından atkı ipliğinin geçirilmesi ve bunun kumaşa dahil edilmesi sürekli olarak tekrarlanan temel işlemlerdir.
Dolayısıyla bir dokuma işleminde 3 temel ve 2 yardımcı safha olduğu göze çarpar. Aynı zamanda dokumanın da üç temel prensibi olarak bilinen bu mekanizmalar, -Ağızlık açma mekanizması, -Atkı atma mekanizması ve -Tefe vurma mekanizması olarak sıralanabilir.
ayrıca dokumadaki yardımcı mekanizmalar ise, -Çözgü salma mekanizması, -Kumaş çekme ve sarma mekanizması, şeklinde özetlenebilir. Bunların dışında temel dokuma işlemlerine dikkat edildiğinde, bir dokuma kumaşın oluşturulması için üç temel elemanın gerekli olduğu görülebilir. -Ağızlığı oluşturan gücüler, -Ağızlıktan atkı ipliğini geçiren bir atkı taşıma elemanı, -Atılan atkıyı kumaşa tefeleyen tarak.
Dokumada çözgü iplikleri, çözgü levendinden sağılmaktadır. Çözgü köprüsünden geçerek dokuma bölgesine gelen çözgüler çerçevelere asılı gücü gözlerinden birer, taraktan ise tek tek veya gruplar halinde geçirilirler. Çerçeveler iki gruba ayrıldığı zaman oluşan üçgen kesitli çözgü ağızlığının tepesini kumaş çizgisi, tabanını ise tarak belirlemektedir.Tarağın her tefe vuruşunu gerçekleştirdikten sonra kumaş çekme tertibatı belirli bir sarım yaparken yine uygun bir miktar çözgünün salınması gerekir.
-Ağızlık Açılması
Her çözgü ipliği bir gücü gözünden geçirilmiştir. Dokunacak kumaşın örgüsüne uygun olarak bir atkı atıldığı zaman bu atkının üzerinde bulunması gereken çözgüler bu gücüler vasıtasıyla yukarı kaldırılırlar. Ağızlık açma mekanizmalarının görevi atkı taşıyıcının arasından geçeceği ağızlık adı verilen bir açıklık meydana getirmek ve her atkı için bunu yeniden oluşturmaktır. Ağızlığın oluşturulabilmesi için en az iki çözgü grubuna yani en az 2 çerçeveye ihtiyaç vardır. Dokuma tezgahlarında ağızlık dört şekilde açılır:1-Alt ağızlık: Çözgü ipliklerinin bir kısmı hareketsiz dururken diğerlerinin aşağıya çekilmesi ile oluşturulan ağızlıktır.
2-Üst ağızlık: Çözgü ipliklerinin bir kısmı hareketsiz dururken diğerlerinin yukarıya çekilmesi ile oluşturulan ağızlıktır. Negatif ağızlık açma sistemi de denen bu sistemde ağızlık yukarı doğru açılır, gücülerin altında asılı olan ağırlıklar veya yaylar vasıtasıyla aşağı çekilir. Çözgü ipliklerinin bir bölümü sabit kaldığı için sürtünme minimumdur. Bu nedenle yüksek hızda çalışan makinelerde tercih edilir.
3- Alt-üst ağızlık: Çözgü ipliklerinin bir kısmının yukarı, bir kısmının aşağı çekilmesiyle oluşturulan ağızlıktır. Pozitif ağızlık açma sistemi olarak da bilinir.
4-Çift ağızlık: Genellikle kadife ve halı makinelerinde kullanılan bu ağızlık şeklinde aynı anda iki ağızlık birden açılır.Bu ağızlıklardan aynı anda iki mekik geçer.
- Atkının Atılması
Çözgünün iki tabakaya ayrılması ile oluşan ağızlığın içerisinden atkı ipliği bir taşıyıcı vasıtasıyla geçirilir. Bu bir mekik, mekikçik ya da kanca olabileceği gibi hava veya su-jeti gibi akışkan malzemede olabilir.
- Tefe Hareketi
Yeni atılmış olduğu için kumaştan ayrı bulunan atkı ipliğini iterek, kumaşa dahil etmek için dişlerinden çözgü iplikleri geçirilen tarak ile tefeleme veya tefe vurma işlemi gerçekleştirilir. Yeni atkı ipliğinin kumaşa dahil edildiği yere ‘kumaş çizgisi’ veya ‘’kumaş sınırı’’denilmektedir. Dokuma makinelerinde tefe üzerine takılı olan tarak çözgü istikametinde salınım hareketi yaparak çalışır. Tefe arka ölü konumdayken atkı atma işlemi yapılır. Ön ölü noktaya geldiğinde kumaşı sıkıştırır.
-Çözgü salınımı
Çözgü iplikleri sabit tutmak için çözgü iplikleri frenlenir. Başka bir deyişle çözgü frenleri, levendi çözgü çekilme esnasında frenler. Atkılar çözgülere bağlandıkça, tezgahtaki çözgü boyu kısalacağından levende sarılı çözgü iplikleri ileri doğu bırakılarak, gerekli çözgü uzunlukları dokuma tezgahına beslenir. Bu işleme çözgü salınımı denir. Çözgü salınımı pozitif ve negatif olarak ikiye ayrılırlar.
Pozitif çözgü salma tertibatı düzenli aralıklarla ve sürekli olarak çözgü salan mekanizmalardır. Negatif çözgü salma tertibatlarında çözgü sevkindeki temel prensip; kumaşın dokunduğu kadar çekilmesiyle çözgünün salınmasıdır.
-Kumaş sarımı
Sürekli atkı atımı ile oluşan kumaş, kumaş levendine sarılarak, hem beslenen çözgünün tekrar gerilmesi hem de dokunan kumaşın tezgahtan çekilmesini sağlar.Kumaş köprüsü ile kumaş levendi arasına yerleştirilen zımpara silindiri, kumaş levendine sarılacak olan kumaşın gergin ve katsız bir şekilde düzgün sarılmasına yardımcı olur.Kumaş sarımları genel olarak pozitif ve negatif olmak üzere ikiye ayrılır. Kumaş sarma sisteminde ana hareket regülatörden sağlanır.
Pozitif kumaş sarma işleminde santimdeki atkı sayısı sabittir ve sarım bu ölçüde sabit olarak gerçekleşir. Negatif kumaş sarma işleminde santimdeki sıklık değişkendir. Atkı sıklığı fazla olan kumaşlar ile iplik düzgünlüğü iyi olmayan materyaller için kullanılan bir regülatördür. Pozitif çözgü regülatörlerinin yeterli olmadığı çok ince kumaşlarda kompenzasyonlu kumaş regülatörleri kullanılır.Bu regülatörde kumaştaki atkı ipliği çok ince olduğundan belirli bir miktar dokunmadan çekim yapılmaz.