12 Aralık 2008 Cuma

ipliğin dokumaya hazırlanması; bobin,haşıl,çözgü,tahar,atkı

İpliklerin dokuma tezgahlarında çalışabilmesi için gereken bazı özellikler vardır. Bunlar ipliğin kullanım alanına, makinenin çalışma prensiplerine göre değişiklik gösterir. Örneğin çözgü olarak kullanılacak ipliklerde yüksek mukavemet aranırken, havajetli makinede çalışılacak bir atkı ipliğinin düzgünlüğü önem kazanır. İplik dokumaya hazırlanırken aşağıdaki safhalardan geçer:
Bobin
Çözgü
Haşıl
Atkı
Tahar

BOBİN
İplik ring dairesinden makaralara sarılı olarak gelmişse dokumada kullanılabilmesi için öncelikle bobinlere aktarılması gerekir. Çünkü bu makaraların üzerinde kalın ekleme yerleri, ince ve kalın kısımlar, koza ve kabuk parçaları gibi yabancı maddeler, uçuntular, gerilim farklılıkları gibi birtakım hatalar mevcuttur. Bütün bunlar, dokuma veya örme sırasında randımanı düşürür ve dokunan veya örülen kumaşta hatalı yüzeylere, düzgünsüzlüklere neden olur. Genel olarak bobin sarmanın ana amacı daha sonraki makineler için büyük ve aynı uzunlukta iplik ihtiva eden bobinlerin hazırlanması, ayrıca kopuş ve dokuma hatalarına neden olacak iplik hatalarının giderilmesidir.
· Bobinleme işleminin amaçları şu şekilde sıralanabilir:1. Doğrudan piyasaya sunulacak ipliklerin satış için uygun bobinlere sarılması bobinleme işlemiyle gerçekleştirilir.2. Atkı sarma, çözgü makinesi, büküm makinesi ve benzeri durumlar için ekonomik çalışma yönünde iplik bobin halinde sarılmasıdır. Böylece daha büyük çapta iplik içeren bobinler elde edilir.3. Ring iplik makinesinde büküm kısa bir mesafede verilir. Büküm dağılımı düzgün değildir. İplik kops halinden bobin haline geçerken büküm dağılımı düzgünleşmiş olur.4. Bobinler boyama amacıyla sarılabilir. Boyanın içerden dışarıya dışardan içeriye geçebilmesi gerektir. İpliğin bobin halinde boyanabilmesi için, delikli paslanmaz metal patronlara gevşek olarak sarılır. Boyama işleminden sonra, yeniden bir bobinleme işlemi yapılır. 5. Bobin makinesinde iplik hataları giderilir ve iplik temizlenir.İplikler bobinlere daha uzun miktarlarda sarılırlar ve aktarım esnasında düzgünsüzlükler giderilir. Bu işlemler üretim randımanını doğrudan etkiler.
1. Bobin sargı uzunluğu makaraya göre çok daha fazladır ve bunun bobin masurasının büyüklüğüne bir etkisi yoktur. Makara ancak yan başlıkları mesafesinde sarılabilir.
2. Makaranın sarımı paralel bobinlerin çaprazdır. Bu nedenle bobinlerin özellikle de konik bobinlerin sağılması daha hızlı ve kolaydır.
3. Bobin masuraları hafif, ucuz ve nakliyesi kolay malzemelerdir.
4. Özel imal edilen delikli masuralar sayesinde iplik bobinde boyanabilmektedir.
5. Makaranın sarımı paralel bobininki çaprazdır.
Bobin tipleri:
Bobinler şekillerine göre paralel(düz)ve konik olmak üzere iki gruba ayrılırlar. 1-Paralel (Düz) Bobin:Adından ve aşağıdaki şekilden anlaşılacağı gibi bobinin sarıldığı masura düz olduğundan sarım sonucu oluşan bobinde düz şekildedir. Bobinler çapraz şekilde sarılırlar. 2-Konik bobin:Adından ve aşağıdaki şekilden anlaşılacağı gibi bobinin sarıldığı masura konik biçimde olduğundan sarım sonucu oluşan bobin de konik olur. Koniklik açısı ipliğin cinsine ve bobinin kullanılacağı yere göre değişir.






Konik bobin silindirik bobin

Bobin makinelerinin Sınıflandırılması: Bobin makineleri genel olarak dört gruba ayrılırlar.
1-Yarık kasnaklı bobin makinesi : Yalnızca paralel bobin yapılabilir ve genellikle kalın ipliklerde kullanılır. Bu makinenin en büyük özelliği bobinin dönüşü ve çapraz sarım tek bir hareketle;yarık kasnağın dönmesiyle oluşmaktadır. 2-Yivli silindirli bobin makinesi: Yarık kasnaklı makinede olduğu gibi sargı hareketini ve çapraz sarımı yivli silindir yapar. Hem konik hem de düz bobinler sarılabilir. 3-Değişen hareketli(gezdirici kelebekli)bobin makinesi: Bu makinede çapraz sarım işlemini silindir yivleri içinde hareket eden gezdirici kelebek sağlamaktadır. 4-Modern bobin makineleri : (autoconer) Bu makinelerde bulunan hidrolik basıç tertibatıyla bobin çapı değişse bile sabit sıklıkta sarım yapmak mümkündür. İplik kopuşunda veya bobin dolduğunda otomatik durma özelliği vardır. Bobinin sarım sertliğini sabitleyen, uçuntu elyafları toplayan aparatları sayesinde çok kaliteli üretim yapılabilmektedir.
· Bobin Makinelerinin Ana Elemanları: 1-İplik Gerdiriciler: Bu tertibatlar ipliği gerdirerek sarımın eşit gerginlikte olmasına yardımcı olurlar. İplik gerdiricilerin bir yararı da ipliğin çok ince mukavemetsiz yerlerinin gerilimden dolayı kopmasını sağlayarak ipliğin bu hatasının giderilmesini sağlamasıdır. 2-İplik Frenleri:İpliğin ince ve zayıf yerleri sonraki işlemlerde sahip olması gereken kopma mukavemetine göre düzeltilmelidir. Zayıf kısımlar frenlenerek kuvvetlendirilir.3-İplik Temizleyicileri: İplik üzerindeki hatalı kısımları tespit ederek bunların temizlenmesini sağlar. İpliğe yapışmış tüm uçuntu ve diğer maddelerle ipliğin kaba kısımları iplik temizleme kısmında giderilir. İplik temizleyicileri genel olarak üç grupta toplanmaktadır. a-Mekanik iplik temizleyicileri b- Elektromekanik temizleyiciler c-Elektronik iplik temizleyiciler
Katlama ve büküm:
Katlama: Elde edilecek ipliğin istenilen kat sayısına göre iki yada daha fazla ipliğin bir araya getirilerek aynı bobin masurası üzerine sarılmasına katlama denir. Katlama Makinesinde katlanacak bobinler cağlığa yerleştirilir. Katlanacak iplik sayısı kadar bobin olmalıdır.Katlamanın amaçları:
1.İpliğin mukavemetini arttırmak
2.Daha düzgün iplik elde etmek
3.Muhtelif cins ve renkteki iplikleri birlikte bükerek istenilen nitelik ve görünümde iplik elde etmek.
Büküm: İplik liflerinin birbirine daha iyi tutunmalarını sağlayarak daha sağlam iplik elde etmek için ipliklerin kendi etrafında döndürülme işlemlerine büküm denir. Bir ipliğin belli bir uzunluktaki tur veya sarım sayısına büküm denir. İplikte büküm yönü sağ(Z)ve sol (S) olmak üzere iki türlüdür. Eğer iplik dik bir şekilde tutulduğunda büküm çizgisinin yönü S harfinin ortasındaki çizgi yönündeyse sol büküm. Eğer Z harfinin ortasındaki çizgi yönündeyse sağ büküm denir. Bükümün amaçları: 1. İpliği meydana getiren lifleri bir arada tutmak. 2. İpliğin tüylenmesini önlemek. 3. Daha dayanıklı ve sağlam iplik elde etmek. 4. Sürtünmeye karşı mukavemet oluşturmak. 5. Dokumaya hazır iplik elde etmek. Katlama makinesinden çıkan katlı iplik büküm makinesinde iğin yardımıyla kendi ekseni etrafında dönerek büküm oluşturur. Çapraz olarak bobine sarılır.

ÇÖZGÜ
Dokumacılıkta kumaşı oluşturan iki iplik sisteminden kumaşın boyuna doğru yani kenarına paralel olarak yönlenmiş olanlar.Çözgü iplikleri, atkı iplikleriyle dik açılıdır. Bu iki iplik birlikte kumaşın dokusunu oluşturur.Dokuma tezgahına getirilmeden önce sarıldıkları bobinlere çözgü levendi denir. Paralel ve konik sarım olmak üzere iki farklı çözgü hazırlama sistemi vardır:
· Paralel (düz) sarım: İplik bobinleri desen ve renk sırasına göre cağlığa yerleştirilir. Cağlık tertibatında bobinler iğ adı verilen kısma yerleştirilir. Cağlıklarda ipliğin sabit salınması için fren tertibatı ve iplik kopması durumunda uyarı sistemi bulunur. Paralel sarımda çözgü tel sayısı cağlık kapasitesine bağlıdır. Dokumada kullanılacak çözgü tel sayısına ise haşıl makinesinde yeterli sayıda çözgü levendinin eklenmesiyle ulaşırız. Genellikle pamuklu dokumalarda kullanılan bu sistemdeki ana elemanlar
-cağlık
-iplik kontrol ve frenleme tertibatı
-çözgü yağlama silindiri
-yönlendirici ve gerdirici silindirler
-çözgü tarağı
-barabandır.

Cağlıktan gelen iplikler çözgü tarağından geçtikten sonra yönlendirici ve gerdirici silindirler arasından barabana sarılır. Çözgü tarağı istenilen çözgü sıklığı ve genişliğine ayarlanabilmektedir. Paralel çözgü makinesinde bant hesabı
Baraban devri= 400 devir/dak
Baraban çapı=70 cm
Yekun tel adedi= 600
Randıman = R
Formül :P= Baraban devri x Baraban çevresi x yekun tel adedi
Numara (Nm)Ağırlık = Uzunluk (mt) ‘dan bulunmuştur.
Numara P= Kg /22.5 saatte hesaplanırsa 1 gün , 3 vardiya , 1 vardiya 7.5 saat olarak hesaplanmıştır.
P = ( 400x 60 x 22.5)x (70 x ? )x 600x %R 1.693x Ne 1000x1000Nm = Ne x 1.693 İlk 1000 mm yi metreye çevirmek için İkinci 1000 gramı Kg çevirmek için P= 1645 kg

Konik sarım:Cağlıktan gelen iplikler kalbalar halinde dolap tabir edilen silindire sarılır. Kalbalardaki ipliklerin sıklığı çözgüde istenen sıklığa ulaşılıncaya kadar sarma işlemi devam eder.
Sarma tamamlanınca dolap üzerindeki iplikler çözgü levendine aktarılır. Konik çözgü makineleri dört ana bölümden oluşur;
-cağlık(iğ, fren tertibatı,kopma tertibatı)
-sport ve metraj kısmı (çapraz tarağı, kumpas tarağı,mesafe ayarı,ölçü silindiri,sport kızağı)
-dolap
-levende alma
Çözgü renk raporuna göre bobinler cağlık kısmındaki iğlere dizilirler. İplik uçları bir çekecek yardımıyla fren tertibatı arasından alınarak çapraz tarağı önünde toplanır. Burada çözgü iplikleri dişten geçen tel sayısına uygun olarak tarak dişleri arasından geçirilirler ve yine dişten geçen tel sayısına uygun olarak kumpas tarağından geçirilirler. Burada oluşan çile genişliği hesaplanarak ölçüm sabitleştirilir ve çile tambur üzerindeki çubuklara takılar. Bu sırada daha önceden hazırlanan çapraz ipliği yardımıyla çözgüler çapraza alınır. Daha sonrada makine çalıştırılarak ilk kalbanın sarımına başlanır. Kalba bitiminde ikinci çapraz alınır ve bu işlemler tüm kalbalar bitinceye kadar. devam eder. Sarım bitince kalbalar makinenin arka tarafındaki vask silindirinden geçirilerek eşit gerginlikte uç bezi kısmındaki halkalara bağlanır. Son olarak levende sarım işlemi gerçekleştirilir.

Konik çözgü makinelerinde bant hesabı

İplik Ne 30/2 ,

cağlıktaki iğ sayısı 456 ,

yekun tel adedi 4563

Bant adedi = yekun tel adedi(4563)/Cağlıktaki İğ sayısı(456)=10 bant

Parça genişliği = Levent genişliği / Parça adedi
Parça genişliği =180 cm ise Bant genişliği =180/10 =18 cm
Parça tel adedi = cağlıktaki iğ adedi
Parça tel adedi = 456
Levent boyu= 180 cm idi (levent genişliği)
Çözgü uzunluğu = 150 mt olsun
1 cm deki iplik sayısı = yekun tel adedi/ levent genişliği= 4563 / 180= 25 tel /cm
Nm = Ne x 1.693 = 30/2 x 1.693 = 15 x 1.693=26Nm
Sonuçlar a) 10 adet bant b) bant genişliği 18 cm c) Nm= 26




Çözgü hesaplamaları:
Örnek1: Çözgü sıklığı yani 1 cm taraktaki tel sayısı 24 olan ve 160 cm ham ende üretilecek bir kumaşın çözgüsünün hazırlanması için 800 iplik kapasiteli cağlık kullanılacak.
Cm de 24 tel x 160cm kumaş eni= 3840 toplam çözgü tel adedi

3840tel = 4,8- 5yaklaşık tekrarla sarılması gerekir
800tel cağlık kapasitesi
3840tel/5 tekrar= 768 cağlıkta kullanılacak tel adedi

Örnek2: Çözgü sıklığı 20olan 300cm ham ende renk raporlu bir çözgü hazırlanması gerekiyor. Cağlık kapasitesi 600 iplik.
Renk raporu: 12 lacivert ipek (A)
4 bordo ipek (B)
4 siyah yün (C)
20 Bordo yün (A)
40 iplikten oluşan renk raporu

600cağlık kapasitesi= 15 bir kalbadaki rapor tekrarı
40 rapor tel sayısı
300cm ham en x 20 tel/cm =6000 toplam çözgü tel adedi
6000tel = 10 tekrar sarım 10 sarım x 15 her kalbadaki rapor tekrarı=150 kumaş eni boyunca rapor tekrarı
600

HAŞIL
Haşıl tek kat çözgü ipliklerine mukavemet kazandırmak amacıyla yapılan kimyasal işlemdir. Dokuma işlemi sırasında Çözgü iplikleri gücü,lamel tarak ve bazı kısımlarda sürtünme ve gerilmeye maruz kalır. Bu sebepten mukavemeti azalır ve kopmalar meydana gelir. Bu kopmaları önlemek amacıylada çözgü ipliklerine haşıl işlemi uygulanır. İplik üzerinde büküme girememiş olan lif uçları haşıl karışımı sayesinde gövdeye yapışırlar. Bu şekilde gücü ve taraktan geçerken havlanmaz. Haşıl işlemi sayesinde tek kat pamuklu çözgü ipliklerinin; -Lif uçları birbirine yapıştırılarak mukavemetinin artırılması sağlanır. -İpliklere bir miktar kayganlık vererek sürtünmesi önlenir. -İpliklerin boncuklaşması önlenir.
-İpliğin dolgunluğu artar.

Haşılın hazırlanması
Haşıl karışımının aslı nişasta ve sudur. Ancak iyi bir haşıl karışımından beklenen özellikler doğrultusunda ilave malzemeler kullanılır. İyi bir haşılda karışımı yapışkanlık, elastikiyet, kayganlık, nem çekme ve bozulmaya dayanıklılık niteliklerine sahip olmalıdır. Karışımda:-Yapışkanlık için buğday veya mısır nişastası -Elastikiyet için pamuk veya neft yağı-Kayganlık için sabun -Nem çekme için gliserin-Bozulmaya karşı dayanıklılık için ZnCl Fenol
-Karışımın kolaylaştırılması için sülfirik asit veya kalsiyom hipoklorit( çamaşır suyu)
-Karışımın kurumasını önlemek için çinko klorür,kalsiyum klorür kullanılır.
Haşıl teknesine belli ölçüde su koyulup buhar valfı açılır. Hazırlanan ana malzemeler tekneye konup pedallar vasıtasıyla karıştırır. Yardımcı malzemeler eklenir ve pişirme başlatılır. Başlangıçta beyaz ve sulu olan karışım yavaş yavaş kıvamlanır, rengi koyulaşır. İstenilen kıvama ulaşılınca buhar kapatılır.
Haşıl makineleri dört ana kısımdan oluşur. 1-Haşıl sehpası(Levent cağlığı) 2-Haşıl Teknesi 3-Kurutma kısmı 4-Levende sarma kısmı. Haşıl Sehpası: Haşıllanacak çözgü leventlerinin takıldığı kısımdır. Haşıl sehpasındaki leventler birbirine paralel ve çözgüleri eşit gerginlikte besleyecek şekilde olmalıdır. Haşıl sehpasında levend kapasitesi firmalara göre 5 ile 14 arasında değişebilmektedir. Haşıl Teknesi: Haşıl karışımının içinde bulunduğu ve çözgü ipliklerinin haşıllandığı kısımdır. Bir ön tekne ile içice geçmiş ikinci bir tekneden oluşur.Haşıl teknesinde çözgü ipliklerini daldıran,yönlendiren ve fazla haşılı sıkan silindirler bulunur. İpliğin özelliğine göre tek veya çift daldırma yapılabilir. Kurutma kısmı: Haşıl teknesinden çıkan çözgüleri levende sarmadan önce kurutan kısımdır. Kurutma işlemi üç değişik şekilde yapılır. Çözü ipliklerinin ısınan silindirlerin etrafında dolandırılmasıyla yapılan kurutmaya silindirli kurutma , kızılötesi ışınlar yardımıyla yapılan kurutmaya ışında kurutma, kamara içinde sıcak hava akımıyla yapılan kurutmaya ise kamaralı kurutma denir. Levende sarma: Kurutma kısmından çıkan çözgülerin tek bir çözgü levendine sarıldığı kısımdır. Çözgüler levende sarılmadan çapraz silindirlerinden ve toplama tarağından geçirilirler. Böylece birbirine yapışan çözgü iplikleri ayrılmış olur. Sarım esnasında dikkat edilecek nokta sarım çapı büyüdükçe levendin dönüş hızının aynı oranda azaltılmasıdır.




· ATKI
Atkı dokumacılıkta kumaşı oluşturan iki iplik sisteminden kumaşın enine doğru yerleşenleri tanımlar. Atkı iplikleri, çözgü iplikleriyle dik açılıdır. Mekikli dokuma tezgahlarında mekik içine yerleştirilen atkı masurasının sarılma işlemine atkı hazırlama denir. Mekiksiz tezgahlarda atkılar direk bobinden beslendiğinden atkı hazırlama bölümüne gerek kalmamıştır. Atkı sarımı masuralı atkı sarma ve tulum tipi atkı sarma makinelerinde yapılır. - Masuralı atkı sarma makineleri: İnce ipliklerin sarılmasında kullanılır. Bu sistemde atkı ipliği ağaç, plastik veya karton masuralar üzerine sarılırlar. Masura dönerek ipliği sararken sarımı düzgün yapmaya yarayan travers (ileri-geri) hareketi verilir. Masura üzerine iplik sarıldıkça iplik rehberi ileri doğru kayar. Masura boyu istenilin boya ulaştığında iplik rehberi iğ dönüşünü durduran mekanizmaya değdiğinden iğ dönüşü durdurulur.- Tulum atkı sarma makineleri: Genellikle kalın ipliklerin sarımında kullanılır. İplik makine üzerinde bir iğe sarılır .Sarılan ipliğe koniklik vermek için konik bir rehber vardır. İğ dönerek sarma işlemini gerçekleştirir. İğ dönerken travers çubuğu ileri geri hareket ederek sarımın düzgün olmasını sağlar. Masura sarıldıkça konik elemanın baskısıyla sarılan kısım sağa kayar ve masura istenilen boya ulaştığında avara düşürücü sarımı durdurur.
Modern dokuma makinelerinde sistem farklıdır. Atkı ipliği ağızlığın içine mekikçik (projektil), rapier, havajet, sujet sistemleriyle atılır.Atkı atma miktarı bu yöntemlerle dakikada 600 atıma kadar ulşamıştır. Atkı bobinden silindir üzerine sağılır. Silindirden de darbesiz ve sabit hızla ağızlık içine alınır. Fren tertibatı dokuma makinesinin ritmine uygun olarak atkı ipliğini serbest bırakır veya frenler.
· TAHAR
Hazırlanan çözgü levendi dokuma makinesine yerleştirildikten sonra dokunabilir hale gelmesi için temel bazı işlemlerden geçirilir. Armürlü tezgahtarda çözgü iplikleri dokunması istenen kumaşa uygun olarak hazırlanmış olan tahar raporuna göre tek tek gücülerden ardından taraktan geçirilerek kumaş sarma tertibatına sabitlenir.
Gücüler armürlü makinelerde çözgü ipliklerine yukarı, aşağı hareket vererek atkının atılması için gerekli boşluğu yani ağızlığı oluşturan elemanlardır. Ortasında çözgü ipliğinin geçtiği bir delik olan ve üst ve alt noktalarından çerçevelere takılan gücüler toplamda çözgü tel adedi kadar olmalıdır. Her bir çerçeve armür tertibatından aldığı yukarı aşağı komutuyla üzerindeki gücüler ve taşıdıkları çözgü ipliklerini hareket ettirirler.
Tahar planı, bir örgünün en az kaç çerçeve ile dokunabileceğini ve hangi çözgünün hangi çerçevede yer alması gerektiğini gösterir.
Tahar planı, dokunacak olan örgünün raporu esas alınarak çizilir. Tahar planı çiziminde temel kural örgü raporundaki aynı hareketi yapan çözgülerin belirlenmesi ve bu çözgülerin aynı çerçeveye ait olduğunun gösterilmesidir. Tahar planının desen kâğıdına çiziminde genellikle kullanılan yöntem tahar planının örgü raporunun üzerinde yer alması ve her çerçeve için bir satır ayrılmasıdır. Çözgü ipliğini gösteren sütun ile ait olduğu çerçeveyi gösteren satırın kesiştiği noktadaki karenin içi doldurulur. Aynı işlem örgüraporundaki tüm çözgüler için tekrarlanarak tahar planı çizilir.Tahar planı çizilirken; çerçevelerin numaralandırılması, dokuma makinesi veya numune dokuma tezgâhının çalışma şekline göre iki şekilde yapılabilir.

Örneğin; bezayağı örgüsünü oluşturan tek numaralı çözgü iplikleri aynı hareketi yani aynı bağlantıyı yaptığından aynı çerçevede toplanırlar. Benzer şekilde, çift numaralı çözgü iplikleri de grup oluşturarak ayrı bir çerçevede yer alırlar.Bezayağı örgü raporunda iki farklı çözgü hareketi bulunduğundan, bezayağı örgüsü en az iki çerçeve ile dokunur. Bu durumda herhangi bir örgünün dokunabilmesi için gereken çerçeve sayısı, örgü raporunda bulunan farklı çözgü hareketi sayısına eşittir. Kumaşa en uzak çerçeveden başlayarak numaralandırma yapıldığında desen kâğıdında, yukarıdan aşağı doğru her satır bir çerçeveyi temsil eder. Çözgü ipliğini gösteren sütun ile ait olduğu çerçeveyi gösteren satırın kesiştiği noktadaki karenin içi doldurulur. Tahar planı çıkarılırken, aynı hareketi yapan çözgüler, çerçeve üzerine düşen yükü azaltmak amacıyla birden fazla çerçeveye dağıtılabilirler. Bu durumda çerçeve sayısı örgü raporundaki çözgü sayısının katları olmalıdır. Örneğin, bezayağı örgüsü 2 çerçeve yerine 4, 6, 8... çerçeve ile dokunabilir. Ancak farklı bağlantı şekilleri olan çözgüler, kesinlikle aynı çerçevede toplanamazlar.Armürlü kumaşlarda desen kapasitesini arttırabilmek için farklı tahar türleri oluşturulmuştur.

Sıra tahar (düz tahar): Örgü raporundaki çözgüler sıra ile birinci çerçeveden kullanılan son çerçeveye kadar gücülerden geçirilir. Yapılan işlem tekrar birinci çerçeveye dönülerek çözgü iplikleri bitinceye kadar tekrarlanır.

Atlamalı tahar: Bir gücüye düşen iplik adedi birden fazlaysa veya bir çerçeveye 1cm de düşen iplik adedi normalden fazla ise ipliklerin diğer çerçevelere paylaştırılması için kullanılan tahar sistemidir. Genellikle bezayağından türeyen dokularda tercih edilir. Kumaşta iki temel hareket olduğu halde iplikler çerçeve atlanılarak geçirilerek dört veya sekiz çerçeveye dağıtılır. Çözgü ipliklerinin birbirine dolanma riskinin yüksek olduğu kalitelerde atlama işlemi yetersiz kalır. Bu durumda iplikleri birbirinden daha da uzaklaştırmak gerekir. İplikler gücülerden saten örgüsü gibi mümkün olan en uzak noktalarda geçirilirler. Bu taharlama sistemine saten tahar adı verilir.

Kırık (balık sırtı- kesik) tahar: Balık sırtı, kırık dimi gibi örgülerde, örgü raporu içinde varsayılan bir eksenin sağına veya soluna doğru belirli bir düzende aynı hareketlerin tekrarlandığı görülür. Tahar prensibine göre aynı hareketi yapan iplikler aynı çerçevede bulunması gerektiğinden şematik gösterimde tahar raporunda örgüyle uyumlu kırık yollar oluşur.

Grup tahar: Birlikte kullanılan örgülere göre gruplar halinde ayrı ayrı düzenlenen tahar türüdür. Çok geniş raporlu örgülerde, peş peşe aynı hareketlerin farklı yönlerde tekrarlandığı örgülerde kullanılır.




Karışık tahar: Aynı hareketi tekrarlayan ipliklerin gruplamaya imkan vermediği krep gibi geniş raporlu örgülerde kullanılan tahar yöntemidir. Aynı harketi yapan ipliklerin aynı çerçevelerdeki gücülerden geçirilmesi prensibine göre düzenlenir.

Çift katlı( iki yollu) tahar: İki veya fazla çözgü levendi gerektiren kumaşlarda, çözgü yönünden takviye edilmiş kumaşlarda çözgü ipliklerinin sağım hızları farklı olduğu için sürtünmeyi azaltmak imacıyla kullanılan tahar sistemidir. İki farklı çözgünün taharları aralarında bir boşluk bırakılarak üst üste iki sıra halinde gösterilir.







Dokuma makinesinde aynı tip çözgü çalışıyorsa uzun ve zahmetli olan tahar işlemine gerek yoktur. Yeni dolu levent biten leventteki ipliklere dokuma makinesinde elle veya düğüm makinesiyle teker teker düğümlenir. Her çözgü ipliği üzerine kopma durumunda makinenin durmasını sağlamak ve kopan ipliği bulmak amacıyla lamel adı verilen ince metal plaklar yerleştirilir. Günümüzde tahar ve düğümleme yerleştirme işlemleri elektronik makinelerle yapılmaktadır.

· TARAK
Çözgü ipliklerinin kumaşa düzgün dağılımını sağlayan, kumaşın enini ve sıklığını belirleyen tarak aynı zamanda arka arkaya atılan atkı ipliklerini kumaşa doğru iterek sabitleyen elemandır. Taraklar metal çerçeve içine yerleştirilmiş ince metal plakalardan oluşur. İnce metal plakaların arasındaki boşluğa tarak dişi adı verilir. İpek gibi çözgü sıklığı yüksek kaliteler için kullanılan taraklar 1 santimdeki , yün gibi kalın ipliklerin kullanıldığı kalitelerde ise 10 santimdeki diş adedine göre numaralandırılırlar.14 numaralı tarak denince 1santimde 14 tarak dişi olduğunu 60 numaralı tarak dendiğinde 10 santimde 60 tarak dişi olduğunu anlaşılır.
Çözgüler tahar işlemi sırasında gücülerin arkasından taraktan geçirilir. Kumaşın eni, 1 santimdeki çözgü sıklığı, örgü raporu ve çözgü renk raporu gibi unsurlar kullanılacak tarağın numarasını ve bir dişten geçirilecek iplik adedini etkiler. Dişten geçirilecek tel sayısının örgü ve renk raporunun sayısına bölünebilir olması gerekir. Kumaş eni ve istenilen çözgü sıklığına uygun tarak tercih edilmelidir. Tarak planı tarağın bir diş boşluğundan kaç adet çözgü teli geçmesi gerektiğini gösterir.Tarak planı desen kâğıdında tahar planı ile örgü raporu arasında yer alır. Tarak planında desen kâğıdının yatay yönde her bir karesi bir çözgü telini gösterir. Bir diş boşluğundan geçecek tel sayısı kadar karenin yan yana içi doldurulur. Yan yana bulunan iki diş boşluğunun karışmaması için örgü raporu boyunca iki satır kullanılır.


Şekil 1.’de yan yana iki adet kare dolu olarak gösterilmiştir. Bu durumda tarak taharı yapılırken her diş boşluğundan ikişer çözgü teli alınacaktır.Şekil 2.’de ise her diş boşluğundan birer çözgü teli alınması gerektiği belirtilmiştir.
Diş boşluğundan geçen tel sayısı genellikle örgü raporuna uygun olarak seçilir. Örneğin; bezayağı örgülü bir kumaş için bu sayı 2, 1/2 dimi örgülü kumaş için 3, 5’li saten örgülü kumaş için 5 olabilir. Bunun dışında çözgü sıklığı, istenen kumaş özelliği ve kullanılan iplik özelliği gibi kriterler de göz önünde bulundurulur. Tül ve organze türü kumaşlarda çözgü ipliklerinin düzgün dağılımı için her diş boşluğundan birer tel alınması uygun olmaktadır. Tarakta dişlerden geçirilecek ipliklerin adedi tahar raporuyla beraber hazırlanır.Örneğin dört ince bir kalın iplik raporlu bir çözgüde kullanılacak tarak numarası kalın ipliğe göre tercih edilmelidir. İnce iplikler kalınlıklarına uygun olarak dişten birden fazla geçirilebilir.Bazı kumaşlarda, kumaş enince farklı bölgelerde farklı çözgü sıklıkları oluşturmak gerekebilir. Bu durumda tarak taharı yapılırken diş boşluğundan geçen tel sayısı sabit kalmaz. Sürekli tekrar eden bir tarak raporu oluşturacak şekilde değişiklik gösterir.