Dokuma genel olarak üç temel prensibin birbiri ile uyumlu bir şekilde bir tezgah üzerinde toplanması ve çalıştırılması sonucu gerçekleştirilmektedir ve bu işlemlere temel dokuma prensipleri denilmektedir. Dokumada çözgü iplikleri birbirine paralel olarak belli bir sayıda ve yan yana bulunurlar.
Dokumanın yapıldığı yöne doğru ilerlemesi gereken çözgü tabakası arasından atkı ipliğinin geçirilmesi ve bunun kumaşa dahil edilmesi sürekli olarak tekrarlanan temel işlemlerdir.
Dolayısıyla bir dokuma işleminde 3 temel ve 2 yardımcı safha olduğu göze çarpar. Aynı zamanda dokumanın da üç temel prensibi olarak bilinen bu mekanizmalar, -Ağızlık açma mekanizması, -Atkı atma mekanizması ve -Tefe vurma mekanizması olarak sıralanabilir.
ayrıca dokumadaki yardımcı mekanizmalar ise, -Çözgü salma mekanizması, -Kumaş çekme ve sarma mekanizması, şeklinde özetlenebilir. Bunların dışında temel dokuma işlemlerine dikkat edildiğinde, bir dokuma kumaşın oluşturulması için üç temel elemanın gerekli olduğu görülebilir. -Ağızlığı oluşturan gücüler, -Ağızlıktan atkı ipliğini geçiren bir atkı taşıma elemanı, -Atılan atkıyı kumaşa tefeleyen tarak.
Dokumada çözgü iplikleri, çözgü levendinden sağılmaktadır. Çözgü köprüsünden geçerek dokuma bölgesine gelen çözgüler çerçevelere asılı gücü gözlerinden birer, taraktan ise tek tek veya gruplar halinde geçirilirler. Çerçeveler iki gruba ayrıldığı zaman oluşan üçgen kesitli çözgü ağızlığının tepesini kumaş çizgisi, tabanını ise tarak belirlemektedir.Tarağın her tefe vuruşunu gerçekleştirdikten sonra kumaş çekme tertibatı belirli bir sarım yaparken yine uygun bir miktar çözgünün salınması gerekir.
-Ağızlık Açılması Her çözgü ipliği bir gücü gözünden geçirilmiştir. Dokunacak kumaşın örgüsüne uygun olarak bir atkı atıldığı zaman bu atkının üzerinde bulunması gereken çözgüler bu gücüler vasıtasıyla yukarı kaldırılırlar. Ağızlık açma mekanizmalarının görevi atkı taşıyıcının arasından geçeceği ağızlık adı verilen bir açıklık meydana getirmek ve her atkı için bunu yeniden oluşturmaktır. Ağızlığın oluşturulabilmesi için en az iki çözgü grubuna yani en az 2 çerçeveye ihtiyaç vardır.
a) Çözgü levendi, b) Çözgü köprüsü, c) Çerçeveler, d)Gücüler, e) Tefe, f) Tarak,
g) Atkı taşıyıcı, h) Cımbarlar j) Kumaş köprüsü, k) Kumaş sarma silindiri,
l) Kumaş levendi m) Çözgü salma tertibatı n) Kumaş sarma tertibatı
- Atkının Atılması
Çözgünün iki tabakaya ayrılması ile oluşan ağızlığın içerisinden atkı ipliği bir taşıyıcı vasıtasıyla geçirilir.
- Tefe Hareketi
Yeni atılmış olduğu için kumaştan ayrı bulunan atkı ipliğini iterek, kumaşa dahil etmek için dişlerinden çözgü iplikleri geçirilen tarak ile tefeleme veya tefe vurma işlemi gerçekleştirilir. Yeni atkı ipliğinin kumaşa dahil edildiği yere ‘kumaş çizgisi’ veya ‘’kumaş sınırı’’denilmektedir. Dokuma makinelerinde tefe üzerine takılı olan tarak çözgü istikametinde salınım hareketi yaparak çalışır. Tefe arka ölü konumdayken atkı atma işlemi yapılır. Ön ölü noktaya geldiğinde kumaşı sıkıştırır.
-Çözgü salınımı
Çözgü iplikleri sabit tutmak için çözgü iplikleri frenlenir. Başka bir deyişle çözgü frenleri, levendi çözgü çekilme esnasında frenler. Atkılar çözgülere bağlandıkça, tezgahtaki çözgü boyu kısalacağından levende sarılı çözgü iplikleri ileri doğu bırakılarak, gerekli çözgü uzunlukları dokuma tezgahına beslenir. Bu işleme çözgü salınımı denir.
-Kumaş sarımı
Sürekli atkı atımı ile oluşan kumaş, kumaş levendine sarılarak, hem beslenen çözgünün tekrar gerilmesi hem de dokunan kumaşın tezgahtan çekilmesini sağlar.Kumaş köprüsü ile kumaş levendi arasına yerleştirilen zımpara silindiri, kumaş levendine sarılacak olan kumaşın gergin ve katsız bir şekilde düzgün sarılmasına yardımcı olur.Kumaş sarımları genel olarak pozitif ve negatif olmak üzere ikiye ayrılır. Kumaş sarma sisteminde ana hareket regülatörden sağlanır.
